In deze video en in dit artikel geef ik de Wie is wie in een pestsituatie. En ik geef drie tips over hoe je dit inzicht kunt gebruiken op school of op de werkvloer, als leerkracht of leidinggevende.
Groepsproces
Het belangrijkste om te weten over pesten, is dat het een groepsproces is. Dus natuurlijk is er sprake van een pester (pestkop of dader) en een ontvanger (doelwit of slachtoffer). Maar er is méér. Hieronder staan alle betrokkenen op een rijtje:
- Pester: is de aanstichter of initiatiefnemer van het pestgedrag. Ook wel pestkop of dader genoemd. Is niet per sé degene die daadwerkelijk het meeste pestgedrag vertoont, maar wel degene die de pestsituatie in gang zet en in stand houdt.
- Ontvanger: degene op wie het pestgedrag gericht is. Ook wel doelwit of slachtoffer genoemd. Heeft geen gelijke machtspositie ten opzichte van de Pester en is niet in staat om zich adequaat te verweren.
- Meelopers: steunen actief de Pester. Voeren vaak het daadwerkelijke pesten uit, op initiatief van de Pester. Soms kan een persoon de rollen van Pester en Meeloper elkaar afwisselen.
- Verdedigers of Helpers: steunen actief de Ontvanger. Soms al tijdens de pestsituatie, soms achteraf door steun en troost te bieden.
- Aanmoedigers: steunen niet actief de Pester. Aanmoedigers staan erbij en kijken ernaar. Door bijvoorbeeld te lachen om het gedrag van Pesters en Meelopers, moedigen ze die (bedoeld of onbedoeld aan). Vaak uit angst om zelf Ontvanger te worden.
- Buitenstaanders: bemoeien zich niet of zo weinig mogelijk met de pestsituatie, al hebben ze daar misschien wel weet van. Willen geen partij zijn en treden niet op tegen het pestgedrag. Vaak uit angst om zelf Ontvanger te worden.
Dit zijn de voornaamste rollen die je ook vaak in wetenschappelijke beschouwingen van pesten wel benoemd ziet worden. Omdat pesten een groepsproces is, kan er veel dynamiek zijn in deze rolverdeling. Iemand die vandaag Pester is, kan morgen Ontvanger of Meeloper zijn. Iemand die vandaag Buitenstaander is, kan morgen opstaan en Verdediger worden.
Wie heeft de leiding?
Ik voeg zelf nog één rol toe aan dit geheel: de Formeel Leidinggevende. Of de Persoon Met Formele Autoriteit. Dat is de persoon die formeel boven alle partijen staat en het gezag zou moeten hebben om het groepsproces op orde te houden. Dit kan een leerkracht zijn op school, of een leidinggevende op de werkvloer. In de praktijk kan deze persoon zijn of haar gezag kwijtgeraakt zijn, waardoor het groepsproces is ontspoord. Het is dan aan deze persoon om de situatie te herstellen. Dat kan betekenen dat hij even niet meer de lieve juf of meester is, of de aardige leidinggevende.
Drie tips
Dit inzicht in de rollen die mensen hebben in een pestsituatie, kun je gebruiken om die situatie te veranderen. Hieronder een aantal vragen die daarbij kunnen helpen.
- Voor de Formeel Leidinggevende: waar in het groepsproces staat jouw groep of team nu? En waar is het misgegaan? Heb jij nog wel de leiding? Zo niet, wat kun je doen om die leiding weer in handen te krijgen? Hoe kun je de normen en waarden van de groep of het team weer in ere herstellen, zodat iedereen zich gedraagt zoals gewenst.
- Ook voor de Formeel Leidinggevende: analyseer je groep of team eens op basis van de hier beschreven rollen. Wie is meestal de Ontvanger? En wie zijn de Meelopers en Verdedigers? Wie de typische Buitenstaanders. Inzicht in wie welke rol pakt, geeft ook handvatten voor verandering. Als je op meerdere plaatsen tegelijk kunt sleutelen, verandert er waarschijnlijk iets in de hele situatie. Let wel: alleen de Ontvanger naar een weerbaarheidstraining sturen kán helpen, maar is op zichzelf niet voldoende.
- Voor iedereen die zich wel eens in een pestsituatie bevindt: welke rol heb jij? En welke handvatten geeft dat inzicht jou? Ben je de Ontvanger? Hoe kun je je Verdedigers mobiliseren? Ben je Meeloper? Hoe voelt dat? En wat maakt dat je dat bent? Wees eerlijk, maak de situatie duidelijk voor jezelf en kom in actie!
Tot zover voor nu. Zit jij wel eens in een pestsituatie? Op school of op je werk? Pas dan de ‘Wie-is-wie’ eens toe. En laat weten of en hoe dat jou helpt in een commentaar hieronder.
Meer lezen
Een interessant artikel over de rollen bij pesten is hier te vinden. En in onderstaande artikelen lees je ook meer over pesten:
- Drie vormen van pesten
- Het verschil tussen plagen en pesten
- Drie manieren om met verbaal pesten om te gaan
Aan de slag?
Heb je te maken met pesten? Op school of op je werk? Een 1-op-1 weerbaarheidstraining of coaching kan deel uitmaken van de aanpak.