In dit artikel bespreken we drie strategieën voor het omgaan met pesten. Het gaat hier specifiek om verbaal pesten, dus het pesten met woorden. De strategieën zijn Negeren, Aanspreken en Meegaand ontwapenen. Je leest voor elke strategie hoe die werkt, wat je kunt doen of zeggen en wat de voor- en nadelen zijn.
Voordat we de strategieën bespreken, noemen we eerst nog drie belangrijke inzichten over pesten. Ten eerste: pesten draait om macht. De pester wil macht uitoefenen over het doelwit. De pester wil zich beter voelen over zichzelf, ten koste van het doelwit. De strategieën zijn erop gericht om dat níet te laten lukken.
Ten tweede: het doelwit bepaalt of er sprake is van pestgedrag of niet. De pester, meelopers of opvoeders kunnen misschien van mening zijn dat er sprake is van plagen. Hun oordeel doet er echter niet toe. Het doelwit bepaalt! Als het doelwit het gedrag ervaart als pesten, dan is er sprake van pesten! En dan moet er iets gebeuren.
Ten derde: pestgedrag is vaak een probleem van een groep, bijvoorbeeld een schoolklas of team in een bedrijf. Oplossingen moeten dan ook vooral gezocht worden in het verbeteren van de groepsdynamiek. Tegelijk is het goed om het doelwit van het pestgedrag zo veel mogelijk gereedschappen te geven om passend om te gaan met de situatie. Deze strategieën zijn erop gericht om het doelwit van pestgedrag te ‘harden’.
Hou deze inzichten in je achterhoofd als je de strategieën doorleest. Ben je er klaar voor? Daar komen ze!
Strategie 1: Negeren
Veel opvoeders geven hun kinderen het advies om pesters en pestgedrag te negeren. Het idee erachter is dat wat je aandacht geeft, groeit. Dus als je pestgedrag géén aandacht geeft, kan het ook niet groeien.
Negeren is misschien de gemakkelijkste strategie voor het doelwit. Hij of zij hoeft namelijk niet echt iets te doen of zeggen. De doelwit keert tijdens de pestsituatie in zichzelf, haalt adem en focust op andere dingen. Het kan helpen om je jezelf voor te stellen als een grote, grijze rots, waar alles op afketst of van afglijdt. Het doelwit reageert dus niet op het gedrag van pester. Misschien vermijdt het doelwit ook het gezelschap van de pester, voor zover dat mogelijk is.
Een nadeel van deze strategie is dat het doelwit de negatieve prikkels die hij ontvangt wel degelijk moet zien te verwerken. En dat er tijdens het pestgedrag geen ruimte is voor het doelwit om uiting te geven aan gevoelens, zoals boosheid, angst of verdriet. Daarom raad ik aan om vooral bij deze strategie altijd te werken met een buddy. Met een buddy kan het doelwit (achteraf) bespreken wat er gebeurd is. En zo uiting geven aan eventuele gevoelens van boosheid, angst of verdriet.
Een ander nadeel van deze strategie is dat de pester niet expliciet een halt wordt toegeroepen. Ongewenst gedrag blijft onbenoemd. En in sommige situaties is dat simpelweg niet voldoende om het pestgedrag te beëindigen. De pester kan het geduld van het doelwit ook opvatten als een aanmoediging om door te gaan. Soms kun je niet anders dan de confrontatie met de pester aangaan. En daar zijn de volgende strategieën voor.
Strategie 2: Aanspreken
De strategie van Aanspreken is erop gericht om de pester te ontmaskeren als pestkop. Het doelwit benoemt het pestgedrag. En het doelwit laat expliciet merken dat hij niet gediend is van dat gedrag. Nog belangrijker: het doelwit laat zien dat de pester geen macht heeft over hem.
Bij deze strategie is het belangrijk om los te komen van de inhoud. Als een pester bijvoorbeeld snerende opmerking maakt over de kleding van het doelwit, dan moet het doelwit zijn kledingkeuze niet blijven verdedigen. Het doelwit kan één keer krachtig zeggen dat hij zijn kleding wél mooi vindt. Daarna gaat het doelwit alleen nog maar het gedrag benoemen. En/of aangeven dat de mening van de pester er niet toe doet voor het doelwit.
Het doelwit kan in zo’n situatie dus dingen zeggen als:
- ‘Ik vind mijn kleding wel mooi. Jouw mening boeit mij niet.’
- ‘Ik vind mijn kleding wel mooi. Jij gedraagt je als een pestkop. Stop daarmee.’
- ‘Ik vind mijn kleding wel mooi. Als jij niks leuks te zeggen hebt, zeg dan niks.’
Per situatie zijn de woorden natuurlijk verschillend. Belangrijk is dat de pester ontmaskerd wordt als pestkop. En dat hij voelt dat hij met zijn gedrag géén macht uitoefent op het doelwit.
De grootste uitdaging bij deze strategie is om weg te blijven bij de inhoud. Laat je niet meeslepen door de woorden van de pester, maar blijf kalm en benoem uitsluitend het gedrag.
Om deze strategie succesvol toe te passen, moet het doelwit al wel redelijk stevig in zijn schoenen staan. Het helpt om eerst even tot jezelf te komen, door stevig te gaan staan en een paar keer diep adem te halen. Je geeft jezelf dan tijd om een passende reactie te bedenken.
Een risico van deze aanpak is dat de het een robbertje bekvechten wordt. Een welles-nietes-spelletje. Dat vindt de pester alleen maar leuk. Trap daar niet in! Hoe korter de confrontatie is, hoe beter. Je wilt de pester geen brandstof geven om het vuurtje van het conflict op te stoken. Het is daarom wijs om de pester één keer aan te spreken, en daarna krachtig weg te lopen.
Strategie 3: Meegaand ontwapenen
De strategie van Meegaand ontwapenen is erop gericht om tot in het belachelijke mee te bewegen met de pester. Het doelwit geeft de pester dus in alles gelijk. En doet er het liefst nog een schepje bovenop. En/of het doelwit complimenteert de pester voor zijn gedrag. Dat klinkt raar, maar het kan heel goed werken.
Met deze strategie beoogt het doelwit drie dingen:
- Het doelwit laat zien dat hij niet echt geraakt wordt door de pester. Hij neemt de woorden van de pestkop namelijk merkbaar niet serieus.
- Het doelwit ontneemt de pester mogelijkheden om door te gaan.
- Het doelwit brengt de pester in verwarring, waardoor die geen plezier meer beleeft aan het pestgedrag.
Als we weer de kledingkeuze van het doelwit als voorbeeld nemen, dan kan deze strategie er zo uitzien:
Pester (P): ‘Wat een lelijke trui heb jij aan!’
Doelwit (D): ‘Ja, dat is zo, het is echt een vreselijk ding!’
P: ‘Wat stom dat je die dan aantrekt!’
D: ‘Inderdaad, het slaat nergens op.’
P. ‘Jij bent dom!’
D: ‘Wat scherp gezien van je!’
Voor deze strategie is het van belang dat het doelwit het pesten ziet als een spel. Een spel dat de pester onmogelijk kan winnen. Omdat het doelwit in feite het spel niet speelt volgens de regels. Bij deze strategie gebruik je de inhoud (kledingkeuze) alleen als een soort kapstok. Je reageert inhoudelijk, maar op zo’n verrassende manier, dat de pester geen grip op je krijgt.
Andere voorbeelden en uitleg over deze strategie zie je in dit (Engelstalige) filmpje op YouTube. En een ander voorbeeld zien we in de eindscene van de film ‘8 Mile’. Rapper Eminem maait in een rap-battle vakkundig het gras voor de voeten van zijn tegenstander weg, door zelf al zijn tekortkomingen te noemen.
Ook bij deze strategie geldt dat het wijs is om de confrontatie zo kort mogelijk te houden. Een risico van deze strategie is dat pester en doelwit elkaar proberen te overtreffen met maffe opmerkingen. Loop daarom sterk weg zodra duidelijk is dat de pester geen vat je op je heeft.
Zoek de strategie die jou past
Tot zover deze drie strategieën voor het omgaan met pesten. Voor alle strategieën geldt dat de effectiviteit ervan nooit te garanderen is. Elke pestsituatie is anders. Het kan soms even zoeken zijn naar de best passende strategie. Kies in ieder geval wel altijd een strategie die past bij jezelf. En ik zou in alle gevallen aanraden om te werken met een buddy, bij wie je terecht kunt om de gebeurtenissen te verwerken.
Laat in een reactie hieronder weten welke strategie voor jou het beste werkt.